Ampliar a democracia para facer fronte á emerxencia climática
Con este manifesto chamamos a todo o país a liderar colectivamente a transición ecolóxica e enerxética xusta superada na democracia. Emprazamos á sociedade civil, aos partidos políticos democráticos, e ao futuro Goberno nacido das urnas, a apropiarnos da ambición das Asembleas Cidadás para superar a polarización que bloquea a acción climática.
A nosa democracia ten por diante un reto sen precedentes: actuar de acordo co consenso científico sobre o clima para construír unha transición ecolóxica xusta.
as medidas de resposta ao cambio climático son apoiadas pola inmensa maioría da cidadanía española.
E, sen embargo, esa mesma maioría considera que non se lle está dando a importancia necesaria á principal ameaza que enfronta a humanidade.
Os Gobernos, independentemente do seu signo político, están lonxe de atopar unha vía efectiva para dar saída á parálise que impediu cumprir co principal obxectivo do Acordo de París:
limitar a 1,5 º C o aumento das temperaturas globais do noso planeta.
E, ao mesmo tempo, construír a “transición xusta” que recomenda a comunidade científica internacional no último informe do Panel Intergobernamental do Cambio Climático (IPCC).
Non é de estrañar, por tanto, que o secretario xeral das Nacións Unidas senten a gravidade da situación descrita no informe nestas palabras: “calquera atraso comenta mortes”; non obstante, as solucións de inmediata aplicación seguen estando ao alcance da nosa man.
Herdanza do ímpetu das mobilizacións masivas ocorridas en 2018 durante a “ola de protestas mundiais polo clima”, a participación cidadá na toma de decisións entra en escena como un factor clave para acelerar e garantir transicións ecolóxicas eficaces, rápidas e socialmente xustas.
En sintonía, o Consello de Europa recoñeceu en 2021 as asembleas cidadás por sorteo como un medio de transformación ecolóxica profunda para as nosas sociedades. De igual modo, o IPCC sostén no seu último informe que os procesos participativos son esenciais e insta ós gobernos a integralos en tódolos niveis da acción climática.
As recentes experiencias internacionais en democracia deliberativa, a través da fórmula das Asembleas Cidadás, destacan por dous motivos:
toman decisións enormemente complexas grazas ao persoal científico experto posto á súa disposición
polarización respectando a diversidade da sociedade do país ao ser convocadas mediante un sorteo representativo en termos de xénero, idade, educación, diferencias socioeconómicas e distribución xeográfica.
É dicir, as asembleas cidadás xeran unha visión compartida, liberada da influencia directa de lobbies e grupos de presión, que ademais está basada na ciencia.
Declaración ante a emerxencia climática e ambiental
Neste contexto, o 21 de xaneiro de 2020, froito do clamor social e o consenso maioritario da comunidade científica, o Goberno español emitiu unha Declaración sobre a emerxencia climática e ambiental na cal adquiriu o compromiso de celebrar a súa primeira Asemblea Cidadá do Clima
Tras experiencias similares en Reino Unido e Francia, en España reuniuse por sorteo a 100 persoas para responder á pregunta
Unha España máis segura e xusta ante o cambio climático, ¿cómo o facemos?
Despois de máis de medio ano de traballo, e malia as carencias organizativas e de difusión do proceso, en xuño de 2022 a Asemblea Cidadá presentou 172 recomendacións, aprobado con a apoio mínimo do 87%, co obxectivo de loitar contra o quecemento global con políticas transversais.
Porén, a case dous anos do inicio das súas deliberacións, estas ambiciosas continúan invisibilizadas e sepultadas polas autoridades e os poderes públicos. En consecuencia, denunciamos con preocupación que o Goberno decidise abandonar un dos máis importantes compromisos inaugurais da recén finalizada lexislatura: a democracia climática e a xustiza ambiental que son agora unha emerxencia vital para toda a sociedade española.
Apelamos
Este ano electoral, no que o noso país sofre unha seca extrema e o Parque Nacional de Doñana encamíñase a un punto de non retorno, as persoas e organizacións asinantes deste manifesto facemos coa mirada posta na necesidade de conseguir unha acción segura, rápida e efectiva contra o cambio climático e cara á transición enerxética.
Chamamos a referendar esta acción a través dun Pacto de Estado para blindala de vaivens partidistas e tomar o exemplo da capacidade de acordo alcanzada na Asemblea Cidadá
Este pacto terá que recoller unha reforma fiscal verde, o principio de que ningunha partida orzamentaria dane o ambiente e o compromiso cun control cidadán que poida garantir unha transición enerxética xusta.
Necesitamos para iso aumentar a ambición e o compromiso, a escala multinivel, do conxunto de administracións públicas, pero tamén novas xeramentas democráticas para lograr grandes consensos e impulsar accións decididas fronte á crise climática.
En palabras de Latour, necesitamos “unha nova soberanía vinculada ao proxecto de reparar as condicións de habitabilidade que foron devastadas”.
Pódese e débese pensar a longo prazo como comunidade, e, pola súa vez, organiza-la acción pública coa urxencia que require a emerxencia climática.
As asembleas Cidadás deben crecer, fortalecerse e multiplicarse a nivel autonómico, local e sectorial como estamos vendo en diferentes territorios como Gipuzkoa,Mallorca,Barcelona e La Palma. Deben instalarse como órgano de goberno permanente seguindo o modelo da Rexión de Bruxelas.
Asina a petición
As persoas e organizacións asinantes coincidimos na importancia de difundir o informe da asemblea cidadá para o Clima e en propiciar un debate público informado respecto ás súas recomendacións, sobre as cal podemos ter distintos posicionamentos. Ás portas das eleccións xerais do 23J e da Presidencia Española da Unión Europea
chamamos ao noso país a liderar a nivel Europeo a democracia deliberativa con un Pacto de Estado Ecolóxico para facer fronte á emerxencia climática.
Para lanzar este debate público informado, expoñemos aquí unha breve fotografía do informe final da Asemblea Cidadá para o Clima. Facemos a partir das cinco Áreas de Vida e Sociedade nas que se plasmaron as súas recomendacións: consumo; alimentación e usos de solo; comunidades, saúde e coidados; e ecosistemas.
Co fin de combater o deficiente modelo de consumo, responsable de ser unha das maiores fontes de emisións de gases de efecto invernadoiro, A Asemblea Cidadá propón dous tipos de medidas: por un lado, traballar desde a educación e a sensibilización mediante a adaptación dos currículos educativos en tódolos niveis, a mellora da etiquetaxe de productos e a concienciación sobre o concepto de decrecemento . Por outro lado, aumenta-los estándares de eficiencia térmica na industria da construcción, electrifica-lo transporte de mercadorías e facilita-lo autoconsumo e o consumo de proximidade.
Co obxectivo de combater o deficiente modelo de consumo, responsable de ser unha das maiores fontes de emisións de gases de efecto invernadoiro, a Asemblea Cidadá propón dous tipos de medidas:
Por unha banda, traballar desde a educación e a concienciación adaptando os currículos educativos a todos os niveis, mellorando a etiquetaxe dos produtos e concienciando sobre o concepto de decrecemento.
Por outra banda, o aumento das normas de eficiencia térmica na industria da construción, a electrificación do transporte de mercadorías e a facilitación do autoconsumo e o consumo de proximidade.
A Asemblea Cidadá insiste na necesidade dun novo sistema agroalimentario basado na soberanía alimentaria. Iso implica, ademais, recoñecer a alimentación como un dereito que garante a produción local, sustenible, ecolóxica, económica e socialmente adaptada ás circunstancias socioculturais do territorio. Deste xeito, as recomendacións pasan por promover políticas públicas de prevención e redución do impacto ambiental do sistema alimentario, facendo hincapé na desigual responsabilidade de persoas e empresas mediante políticas que sancionen e penalicen as súas malas prácticas. Nesa mesma senda, promóvese incentivar fiscalmente ao sector agroecolóxico extensivo e diminuír a gandaría industrial ata o fin progresivo das macrogranxas.
A Asemblea Cidadá insiste na necesidade dun novo sistema agroalimentario baseado na soberanía alimentaria. Isto implica tamén o recoñecemento da alimentación como un dereito que garante a produción local, sustentable, ecolóxica, económica e social adaptada ás circunstancias socioculturais do territorio.
Deste xeito, as recomendacións pasan pola promoción das políticas públicas para previr e reducir o impacto ambiental do sistema alimentario, facendo fincapé na desigual responsabilidade das persoas e das empresas a través de políticas que sancionen e penalicen as súas malas prácticas.
Neste mesmo sentido, promóvense incentivos fiscais para o sector agroecolóxico en extensivo e a diminución da gandería industrial ata o progresivo final das macrogranxas.
Con respecto á mobilidade, a Asemblea Cidadá recomenda “reestruturar e mellorar a mobilidade sustentable con infraestruturas de transporte público eficiente e non contaminante” e potenciar o seu uso “para que chegue a todos os sitios (sobre todo, ao ámbito rural)” e, pola súa vez, peonalizar o centro das cidades, reducir a utilización do coche e minimizar os voos nacionais en favor de priorizar o tren. Dadas as tensións migratorias internas ás que se enfronta a España Vaciada, aconsella tamén buscar concordancias entre a migración e o aproveitamento das infraestruturas existentes, tales como vivendas ou terras actualmente sen uso.
Cada vez son máis evidentes os efectos que a crise climática ten na saúde da poboación. Novas pandemias, deficiencia do aire, desertización e ecocidios que traerán hambrunas, ecoansiedade, problemas respiratorios, golpes de calor e outras doenzas. Ante esta situación encoméndaselles ás administracións públicas reforza-la atención primaria e impulsar un enfoque integral de saúde fronte ó cambio climático. Todo iso acompañado de políticas de coidados que garanten a resiliencia dos sistemas socioeconómicos, a xustiza e a equidade, co obxectivo último de non deixar a ninguén atrás.
En canto á mobilidade, a Asemblea Cidadá recomenda “reestruturar e mellorar a mobilidade sostible con infraestruturas de transporte público eficientes e limpas” e potenciar o seu uso “para que chegue a todos os sitios (especialmente, ás zonas rurais)” e, á súa vez, peonilizar o centro das cidades, reducir o uso dos coches e minimizar os voos domésticos en favor de priorizar o tren.
Dadas as tensións migratorias internas ás que se enfronta a España Baleirada, tamén é aconsellable buscar concordancias entre a migración e o uso das infraestruturas existentes, como a vivenda ou o terreo actualmente sen uso.
Os efectos que a crise climática ten na saúde da poboación son cada vez máis evidentes. Novas pandemias, mala calidade do aire, desertización e ecocidios que traerán fame, ecoansiedade, problemas respiratorios, golpes de calor e outras doenzas. Ante esta situación, encoméndaselle ás administracións públicas reforzaren a atención primaria e promoveren un enfoque integral da saúde fronte ao cambio climático. Todo isto acompañado de políticas de atención que garantan a resiliencia dos sistemas socioeconómicos, a xustiza e a equidade, co obxectivo último de non deixar ninguén atrás.
No ámbito laboral, a Asemblea Cidadá recomenda que as infraestruturas e centros de traballo garantan medidas para reducir os custos e riscos dos cada vez máis frecuentes fenómenos meteorolóxicos extremos. Así mesmo, o centro de traballo preséntase como un espazo clave para a redución do consumo de enerxía: coa promoción de zonas ambientalmente máis favorables, o deseño de novos centros que contribúan á descarbonización e o impulso da dixitalización, sen deixar de considera-lo impacto ambiental das novas tecnoloxías.
Ademais, son de destacar outras medidas que favorecen a repartición equitativa dos labores de coidado, as cal repercuten directamente sobre a saúde e o benestar da poboación, como o son a redución da xornada laboral, o reforzo do teletraballo cando sexa posible, o estímulo da economía social e cooperativa, o fomento do emprego en sectores emerxentes de conservación e transición, ou a incorporación de principios climáticos nos convenios colectivos.
No ámbito laboral, a Asemblea Cidadá recomenda que as infraestruturas e os centros de traballo garantan medidas para reducir os custos e riscos dos fenómenos meteorolóxicos extremos cada vez máis frecuentes. Así mesmo, o lugar de traballo preséntase como un espazo clave para a redución do consumo enerxético: coa promoción de zonas máis respectuosas co medio ambiente, o deseño de novos centros que contribúan á descarbonización e á promoción da dixitalización, considerando ao mesmo tempo o impacto ambiental das novas tecnoloxías.
Ademais, cómpre destacar outras medidas que favorecen a distribución equitativa do traballo asistencial, que teñen un impacto directo na saúde e no benestar da poboación, como a redución da xornada laboral, o reforzo do teletraballo cando sexa posible, a estimulación da economía social e cooperativa, a promoción do emprego en sectores emerxentes de conservación e transición, ou a incorporación dos principios climáticos nos convenios colectivos.
A Asemblea Cidadá insta a traballar en plans e programas de conservación concretos para os ecosistemas e as especies animais e vexetais que sofren as peores consecuencias do cambio climático, e ir máis alá da conservación a través da restauración dos principais ecosistemas do país. Reitera, así mesmo, a urxencia da transición enerxética, que se terá que realizar con base en enerxías renovables, con estratexias máis ambiciosas de aforro e eficiencia, e coa implicación de tódolos axentes sociais. Tal é así que fronte ao “sistema actual que beneficiou desmesuradamente a certas empresas”, esíxese a implantación dun modelo enerxético con control público e a elaboración dunha planificación territorial vinculante respectuosa co patrimonio natural e a biodiversidade en todas as fases da súa vida útil, incluído o seu desmantelamento.
Con todo, cabe salientar aquelas recomendacións destinadas a mellorar a aplicación da lexislación de protección ambiental con medidas tales como mellorar a formación laboral, o aumento do orzamento e os medios, ou a tipificación do ecocidio como delito tanto a nivel nacional como internacional.
A Asemblea Cidadá insta a traballar en plans e programas concretos de conservación dos ecosistemas e especies animais e vexetais que sofren as peores consecuencias do cambio climático, e a ir máis alá da conservación a través da restauración dos principais ecosistemas do país. Así mesmo, reitera a urxencia da transición enerxética, que terá que realizarse sobre a base de enerxías renovables, con estratexias máis ambiciosas de aforro e eficiencia, e coa implicación de todos os axentes sociais. Tal é así que, fronte ao “sistema actual que beneficiou desproporcionadamente a certas empresas”, esíxese a implantación dun modelo enerxético con control público e o desenvolvemento dunha ordenación territorial vinculante respectuosa co patrimonio natural e a biodiversidade en todas as fases da súa vida útil, incluído o seu desmantelamento.
Non obstante, convén destacar aquelas recomendacións encamiñadas a mellorar a aplicación da lexislación en materia de protección ambiental a través de medidas como a mellora da formación laboral, o aumento do orzamento e dos medios, ou a tipificación do ecocidio tanto a nivel nacional como internacional.
Organizacións asinantes
A iniciativa de
